آزمایش DNA چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش DNA چگونه انجام می‌شود؟ آیا آزمایش DNA درد دارد؟ چه پاسخی می‌توان دریافت کرد؟ این سوالات را معمولاً زمانی از خود می‌پرسید که برای اثبات یک رابطه خونی یا شناسایی دقیق هویت به دنبال راهی علمی و قطعی باشید. در واقع، آزمایش DNA برای اثبات فرزند یکی از متداول‌ترین کاربردهای این روش است که در کنار تشخیص بیماری‌های ژنتیکی، بررسی ارثی بودن اختلالات و حتی تحقیقات قانونی انجام می‌شود. نمونه‌گیری این آزمایش معمولاً بدون درد و از طریق بزاق، خون یا سلول‌های داخل دهان صورت می‌گیرد و در آزمایشگاه ژنتیک با استفاده از تجهیزات پیشرفته آنالیز می‌شود. اگر به دنبال انجام یک آزمایش معتبر، دقیق و با تفسیر تخصصی هستید، می‌توانید به خدمات حرفه‌ای آزمایشگاه ژن آزما اعتماد کنید.

آزمایش دی ان ای جنین چگونه انجام میشود ؟

آزمایش DNA چگونه انجام می‌شود؟ روند کار از تعریف دقیق هدف آزمایش شروع می‌شود و تا استخراج، آنالیز و گزارش‌ دهی نهایی ادامه دارد. در هر گام، هم ملاحظات فنی آزمایشگاهی مهم است و هم مسائل حقوقی/بالینی و تجربه کاربر (مراجع).

۱) تعیین هدف و ثبت درخواست

در اولین گام، هدف مشخص می‌شود: اثبات نسبت (پدری/مادری/خواهر‌-برادری)، تشخیص ژنتیکی بیماری، هویت‌یابی، یا آنالیز تبار. تعیین هدف روی همه چیز اثر می‌گذارد: نوع نمونه، تکنیک (STR-PCR برای هویت/نَسَب، Sanger/NGS برای بیماری‌ها)، سطح دقت موردنیاز و زمان آماده‌سازی. پزشک یا کارشناس پذیرش شرحی از سابقه و پرسش بالینی می‌گیرد تا کم‌خطاترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین مسیر انتخاب شود.

۲) رضایت‌نامه، احراز هویت و زنجیره حضانت (Chain of Custody)

برای تست‌های حقوقی (مثلاً پدریِ قابل استناد)، احراز هویت با مدرک معتبر، عکس‌برداری و امضای فرم‌های رضایت الزامی است و نمونه از لحظه اخذ تا تحویل نتیجه، در «زنجیره حضانت» مستند می‌شود. در تست‌های غیرحقوقی، رضایت‌نامه پزشکی کفایت می‌کند؛ اما همچنان توصیه می‌شود همه افرادِ درگیرِ نسبت، فرم‌های مرتبط را امضا کنند تا تفسیر نتایج بی‌ابهام باشد.

۳) انتخاب و جمع‌آوری نمونه

آزمایش DNA چگونه انجام می‌شود؟ از دیدگاه نمونه‌گیری، رایج‌ترین نمونه‌ها سوآب دهانی (سلول‌های باکال، بدون درد)، بزاق (تیوب‌های مخصوص) و خون وریدی هستند. برای نوزادان می‌توان از خشکۀ خون روی کارت گاتری استفاده کرد؛ در پرونده‌های قانونی گاهی مو با ریشه یا نمونه‌های محیطی هم اخذ می‌شود. برای جلوگیری از آلودگی: ۳۰ دقیقه قبل از سوآب، خوردن/آشامیدن و مسواک ممنوع؛ دستکش و سوآب استریل الزامی؛ هر لوله با بارکد یکتا برچسب می‌شود.

۴)پذیرش، کدگذاری و حمل

در پذیرش، نمونه‌ها در سیستم لابراتواری (LIS) ثبت و با کُد ناشناس‌ساز (De-identification) برچسب می‌خورند. شرایط دما و زمان حمل مهم است (بزاق/سوآب در محیط یا ۴°C، خون با EDTA در ۴°C). هر انحراف (Deviation) مستند می‌شود تا بر کیفیت اثر نگذارد.

۵) استخراج و کنترل کیفیت DNA

DNA با روش‌های ستونی سیلیکا یا ذرات مغناطیسی استخراج می‌شود. سپس کمّی‌سازی با فلورومتری و خلوص با نسبت‌های A260/280 و A260/230 بررسی می‌شود؛ برای برخی کاربردها ارزیابی طول قطعه نیز انجام می‌گیرد. آلودگی متقاطع، مهارکننده‌های PCR و کمبود ماده ژنتیکی در همین مرحله شناسایی و رفع می‌شود.

۶) آمادگی آزمون: STR-PCR، Sanger یا NGS

برای نسبت‌سنجی و هویت‌یابی، پنل STR‌های استاندارد با PCR تکثیر می‌شود. برای بیماری‌های تک‌ژنی، ابتدا ناحیه هدف با Sanger بررسی می‌شود؛ برای پنل‌های چندژنی/سرطان، کتابخانه NGS با بارکد ساخته و در صورت نیاز غنی‌سازی هدف انجام می‌گردد. انتخاب روش تابع پرسش بالینی، بودجه و زمان موردنیاز است.

۷) قرائت داده: الکتروفورز مویینه یا توالی‌یابی

محصول STR با الکتروفورز مویینه (CE) قرائت می‌شود و الگوهای آللی به‌صورت پروفایل عددی ثبت می‌گردد. در Sanger، الکتروفروگرام بازخوانی و در NGS، توالی‌های خام از پلتفرم  دریافت می‌شود. کنترل‌های مثبت/منفی و تکرارهای داخلی خطا را پایش می‌کنند.

۸) تحلیل محاسباتی و آمار تفسیر

برای NGS، پایپ‌لاین شامل کیفیت‌سنجی، هم‌ترازسازی ، فراخوانی واریانت و حاشیه‌نویسی است. در نسبت‌سنجی، پروفایل STR افراد با محاسبات Likelihood Ratio/PI/CPI و فرکانس‌های جمعیتی سنجیده می‌شود. در تست‌های بیماری، واریانت‌ها بر اساس دیتابیس‌ها و دستورالعمل‌های ACMG به طبقات «بیماری‌زا/محتمل/نامشخص/بی‌ضرر» دسته‌بندی می‌شوند.

۹) گزارش نهایی و مشاوره

خروجی، یک گزارش شفاف است: برای نسبت‌سنجی، نتیجه به‌صورت «شواهد قوی له/علیه نسبت» با شاخص‌های آماری ارائه می‌شود؛ برای بیماری‌ها، ژن/واریانت/تفاسیر بالینی، محدودیت‌ها و پیشنهاد پیگیری ذکر می‌گردد. مشاوره ژنتیک قبل/بعد از آزمایش به درک پیامدها، گزینه‌های پیشگیری یا درمان هدفمند کمک می‌کند.

۱۰) حریم خصوصی، بایگانی، محدودیت‌ها و زمان‌بندی

داده‌های ژنتیکی محرمانه‌اند و با استانداردهای امنیت داده نگهداری می‌شوند. زمان پاسخ‌دهی بسته به روش متغیر است: STR معمولاً چند روز، Sanger حدود ۷–۱۰ روز، و پنل‌های NGS ۲–۴ هفته. محدودیت‌ها شامل واریانت‌های با اهمیت نامشخص (VUS)، مقدار کم/کیفیت پایین DNA یا آلودگی نمونه است. آزمایش DNA چگونه انجام می‌شود؟ به‌صورت بهینه وقتی که همه این ملاحظات،به‌دقت رعایت شود.

آزمایش دی ان ای جنین چگونه انجام می شود ؟

آزمایش دی‌ان‌ای جنین روشی تخصصی است که برای بررسی ژنتیکی جنین، پیش از تولد و معمولاً به‌منظور شناسایی اختلالات ارثی یا تعیین نسبت انجام می‌شود. برخلاف آزمایش DNA معمول که نمونه از فرد بالغ (خون یا سوآب دهانی) گرفته می‌شود، در این روش نمونه حاوی DNA جنینی استخراج می‌گردد؛ این کار یا از طریق خون مادر (که حاوی قطعات DNA آزاد جنین است و کاملاً غیرتهاجمی است انجام می‌شود، یا با روش‌های تهاجمی‌تر مانند آمنیوسنتز و نمونه‌برداری از پرزهای جفتی که امکان جداسازی مستقیم سلول‌های جنینی را فراهم می‌کنند. تفاوت اصلی در این است که دقت و حساسیت روش باید بالاتر باشد، زیرا مقدار DNA جنینی کمتر و خطر آلودگی با DNA مادر وجود دارد، به همین دلیل انجام آن تنها در آزمایشگاه ژنتیک مجهز مانند ژن آزما و با تفسیر متخصصان مشاوره ژنتیک توصیه می‌شود.

جمع بندی

پس برای اطمینان از سلامت جنین و دریافت پاسخ‌های دقیق و قابل استناد، انجام آزمایش دی‌ان‌ای جنین باید در محیطی تخصصی و تحت نظر کارشناسان مجرب صورت گیرد. این آزمایش می‌تواند بسیاری از نگرانی‌های والدین را پیش از تولد برطرف کرده و با شناسایی زودهنگام اختلالات ژنتیکی، مسیر درمان یا تصمیم‌گیری‌های مهم را روشن کند. آزمایشگاه ژنتیک ژن آزما با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص مشاوره ژنتیک، آماده است تا این خدمات را با بالاترین دقت و امنیت برای شما انجام دهد.