آزمایش سل فری – NIPT

درسال 1997 دانشمندان به وجود DNA جنین درخون زنان باردار پی بردند. این کشف مهم که با ردیابی قسمت‌هایی از کروموزم Y جنین در سرم مادر توسط Dennis Lo صورت گرفت، اساسی شد برای ظهــور روش‌های غیرتهاجمی تشخیص آنوپلوئیدی‌ها در دوران بارداری. آزمایش سل فری ( با نام های دیگر آزمایش سلفری – تست سل فری – تست سلفری – آزمایش NIPT – تست NIPT ) اصـول این روش برپایه اندازه گیری DNA  آزاد در پلاسمای خون مادر (Cell Free DNA) است که از سلول‌ های جفت آزاد می شوند.

صاحب نظران، این کشف را انقلابی در علوم پرناتولوژی دانسته و پیش بینی می کنند که درآینده نزدیک تست های مبتنی برآن، جایگزین روش های رایج غربالگری گردد.

تست غیر تهاجمی دوران بارداری یا همان آزمایش سل فری ( با نام های دیگر آزمایش سلفری – تست سل فری – تست سلفری – آزمایش NIPT – تست NIPT ) روشی است است که جهت غربالگری سندروم داون (ترایزومی ۲۱) و تعداد دیگری از اختلالات ژنتیکی که در اثر نسخه اضافی و یا کمبود کروموزوم ها بوجود می آیند کاربرد دارد.

تست غربالگری سل فری – NIPT به این صورت است که نمونه پلاسمای خون مادر از ابتدای هفته دهم تا انتهای بارداری گرفته میشود که در مدت ۳-۲ هفته وجود و یا عدم وجود اختلالات در تعداد کروموزوم ها را تشخیص و گزارش می نماید

. تست NIPT – سل فری  بسیار دقیق تر از روش های غربالگری موجود بوده و بر خلاف روش های تهاجمی مانند نمونه گیری از جفت و یا مایع آمنیوتیک که با نام دیگر آزمایش آمنیوسنتز شناخته میشود هیچگونه خطر سقط جنین را به همراه نخواهد داشت.

کلیه خدمات مشاوره ژنتیک و بارداری ، باروری و ناباروری و انجام آزمایشات تخصصی از جمله آزمایش سل فری ( با نام های دیگر آزمایش سلفری – تست سل فری – تست سلفری – آزمایش NIPT – تست NIPT ) در معتبرترین آزمایشگاه ژنتیک اصفهان ژن آزما انجام میشود. برای دریافت مشاوره تخصصی در خصوص این موضوع میتوانید با شماره های تلفن تماس: 03136269586 الی 7 تماس گرفته یا به آدرس اصفهان، خیابان شریعتی، بین چهارراه پلیس و حکیم نظامی، پلاک208 جهت دریافت مشاوره تخصصی پیرامون سل فری مراجعه فرمایید.

آزمایش سل فری – NIPT چیست؟

تست NIPT یا نیفتی (Noninvasive prenatal testing)، که با نام دیگر آزمایش سل ‌فری (cell free DNA) هم شناخته می‌شود، یکی از آزمایشات غربالگری در دوران بارداری است. در این آزمایش خون، بخش‌هایی از DNA جنین که از جفت وارد گردش خون مادر شده، بررسی می‌شود.

این آزمایش نوعی آزمایش غربالگری است و نتیجهٔ آن جنبهٔ تشخیصی ندارد و فقط احتمال بروز اختلالات ژنتیکی را به ماما یا پزشک شما نشان می‌دهد تا در صورت نیاز، آزمایشات مداخله‌ای دیگری انجام شود.در این آزمایش، از یک نمونه خون مادر برای بررسی استفاده می‌شود.اساس آزمایش NIPT وجود سلول‌های جنینی در پلاسمای خون مادر است.

مطالعات جدید نشان داده است که از هفتهٔ پنجم تا هفتهٔ هفتم بارداری، DNA جنین وارد گردش خون مادر می‌شود و اگر این سلول‌ها جدا و DNA جنین از خون مادر به دست آید، می‌توان با بررسی آن به وجود اختلالات کروموزومی در جنین پی برد؛ البته این آزمایش از هفتهٔ ۱۰ بارداری به بعد انجام می‌شود. از آزمایش سل فری همچنین برای تعیین جنسیت جنین نیز استفاده می‌شود.

تست NIPT – سل فری ( با نام های دیگر آزمایش سلفری – تست سل فری – تست سلفری – آزمایش NIPT – تست NIPT ) می‌تواند اطلاعات مهمی از سلامت جنین در اختیار پزشک شما برای تصمیم‌گیری‌های به‌موقع قرار دهد. این تست برای تمام انواع و موارد بارداری مثل بارداری دوقلو، بارداری با تخمک اهدایی، لقاح خارج از رحم مثل IVF و IUI قابل انجام است.

 

 

این آزمایش بسیاری از ناهنجاری های کروموزومی را تشخیص می‌دهد، اما نه به اندازه آزمایش‌های تشخیصی مانند آمنیوسنتز. این آزمایش نمی‌تواند اختلالات ژنتیک مانند فیبروز کیستی، تالاسمی یا کم‌خونی داسی شکل را تشخیص بدهد.

همچنین آزمایش سل فری NIPT نسبت به آزمایشات غربالگری دارای نتایج مثبت کاذب و منفی کاذب کمتری است. این آزمایش ممکن است نیاز به انجام آزمایشات تهاجمی مانند آمنیوسنتز را کاهش ‌دهد. تست NIPT یک آزمایش غیرتهاجمی است و خطری برای مادر یا جنین ندارد. البته، درخواست و دستور پزشک شما قبل از انجام این آزمایش مهم و ضروری است تا مشخص شود که کدام موارد لازم است در این غربالگری بررسی شوند.

برای انجام آزمایش سل فری در اصفهان میتوانید به مجموعه معتبر آزمایشگاه ژنتیک در  اصفهان ژن آزما مراجعه فرمایید. برای دریافت مشاوره تخصصی در خصوص این موضوع میتوانید با شماره های تلفن تماس: 03136269586 الی 7 تماس گرفته یا به آدرس اصفهان، خیابان شریعتی، بین چهارراه پلیس و حکیم نظامی، پلاک208 جهت دریافت مشاوره تخصصی پیرامون سل فری مراجعه فرمایید.

مراحل یا نحوه انجام آزمایش NIPT یا سل فری

نمونه گیری خون برای انجام آزمایش درست مانند انجام یک آزمایش خون ساده است. نمونه ای از خون مادر توسط سرنگ گرفته شده و برای یافتن DNA آزاد جنین (cfDNA)مورد ارزیابی قرار می گیرد. در این روش نمونه گیری از نمونه پرز جنینی یا مایع آمنیوتیک صورت نمی­گیرد و نمونه گیری تنها از خون مادر انجام می شود بنابراین احتمال سقط جنین و یا آسیب به آن وجود ندارد.

بخش هایی ازDNA  جنین وارد گردش خون مادر شده و در آزمایش خون غیرتهاجمی پیش از تولد (Noninvasive prenatal testing – NIPT) بررسی می شود. منشاء cffDNA – Cell free fetal DNA از سلول های تروفوبلاست جفت بوده و به دنبال پوسته ریزی این سلول ها وارد گردش خون مادر می شود و 13-3 % کل DNA آزاد موجود در گردش خون مادر را تشکیل می دهد.

تکنیک آزمایش سل فری NIPT

به نحوی است که در ابتدا 500bp از فراگمنت های DNA جنین در خون مادر تعیین توالی می شود و بعد از آن با کمک محاسبات و نقشه برداری بیوانفورماتیک تعداد کروموزوم های جنین محاسبه می شود. نیمه عمر این DNA بسیار کوتاه است و در کمتر از دو ساعت از بین می رود و بلافاصله بعد از تولد از خون مادر محو می شود. به همین دلیل سابقه بارداری های قبلی اختلالی در این تست ندارد.

برای جلوگیری از کاهش میزان DNA برای انجام این آزمایش، خون مادر در لوله های حاوی ماده مخصوصی گرفته می شود که مقدار DNA موجود در خون مادر را ثابت نگاه دارد.

در این روش بدون نیاز به سلول های بافت جفت (همانند آچه در آزمایش CVS انجام میشود) یا نمونه گیری از مایع آمنیوتیک ( یا همان تست آمنیوسنتز )، از چند میلی لیتر خون وریدی مادر استفاده می شود. در این آزمایش جنسیت جنین و همچنین آنوپلوئیدی های کروموزوم های جنسی مانند سندروم ترنر نیز از هفته دهم قابل تشخیص است.

در این روش علاوه بر این که در یک تست همزمان تریزومی های 21 و 18 و 13 با حساسیت بیشتر از 99.9 درصد بررسی می شوند، درصد موارد مثبت و منفی کاذب به میزان کمتر از 1 درصد کاسته می شود.

باید توجه داشت که انجام این آزمایش نیاز به آزمایش AFP را جهت بررسی نقص لوله عصبی NTDs در سه ماهه دوم از بین نمی برد و افراد باردار باید در هفته های پانزدهم تا بیستم مجدداً به آزمایشگاه مراجعه کنند. هنوز در مورد کسانی که نتیجه تست Cell Free DNA آن ها مثبت است (پر خطر) باید تست تائیدی همانند تست CVS یا روش آمنیوسنتز را انجام دهند.

انواع تفسیر تست NIPT

نتایج به دست آمده از طریق روش سل فری به سه صورت کم خطر، پرخطر و بدون نتیجه گزارش می شود:

کم خطر:

نشانه آن است که به احتمال بیش از 99 درصد جنین از نظر اختلالات کروموزوم های 21، 18 و 13 در محدوده کم خطر می باشد

پر خطر:

نشانه آن است که به احتمال بیش از 99 درصد جنین از نظر اختلالات کروموزوم های 21، 18 و 13 در محدوده پرخطر بوده و برای تایید جواب باید یک تست تشخیصی تهاجمی نظیر آمنیوسنتز را انجام شود.

بدون نتیجه:

در موارد خیلی نادر، به دلیل ناکافی بودن میزان cffDNA در خون مادر (ناشی از وزن بالای مادر و یا سن پایین جنین) تست جواب نداده و نیاز به خونگیری مجدد داریم.

این آزمایش نوعی آزمایش غربالگری است و نتیجه این آزمایش جنبه تشخیصی ندارد و فقط احتمال بروز اختلالات ژنتیکی را به ما نشان می دهد تا در صورت نیاز آزمایشات مداخله ای دیگر انجام شود.

چه کسانی باید آزمایش سلفری – NIPT را انجام دهند ؟

بهترین کاندید تست NIPT:با این که تست سل فری – NIPT جزو بهترین تست های اختیاری به شمار می رود٬ اما با توجه به هزینه پایین آن٬ عدم آسیب به جنین٬ جواب دهی زود هنگام و فواید حاصل از نتایج آن٬ به طور معمول توسط پزشک به زنان باردار توصیه می گردد. در سایر موارد نیز با آشکار شدن برخی فاکتور های منتهی شونده به ریسک در غربالگری ۳ ماهه اول و با توجه به سن بالای مادر٬ انجام این تست به شدت توسط پزشک توصیه می شود.

در موارد زیر آزمایش NIPT توصیه می گردد:

• نتیجه مثبت غربالگری به هنگام غربالگری چند نشانه در بارداری (MMS)
• سن بالای مادر (یا اهدا کننده تخمک) به هنگام بارداری بالاتر از ۴۰ سال باشد
• میزان (NT (Nuchal Translucency مساوی و بیشتر از ۳.۵ میلی متر باشد
• سابقه بارداری قبلی با تریزومی ۲۱, ۱۸ و ۱۳
• در شرایط پندمیک شدن COVID-19 برای هر بارداری دوقلویی:
• عدم امکان ارزیابی NT
• هنگامی که سن مادر (یا اهدا کننده تخمک) به هنگام بارداری ۳۵ سال یا بیشتر باشد. به هنگام انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF) سن تخمک را باید مد نظر قرار داد.

در موارد زیر انجام آزمایش سل فری – NIPT الزامی است :

• پیدا کردن نشانه هایی در اولتراسوند که با افزایش ریسک تریزومی ۲۱, تریزومی ۱۸ و تریزومی ۱۳ مرتبط است
• با توجه به شجره خانوادگی و سابقه فردی امکان وجود بیماری های ژنتیکی وابسته به جنس وجود دارد
• در اولتراسوند یافته هایی از اختلال در کروموزوم های جنسی X و Y وجود داشته باشد
• در اولتراسوند یافته هایی مبتنی بر ابهام دستگاه تناسلی وجود داشته باشد

از نتیجه آزمایش غیر تهاجمی بارداری خود چه انتظاری باید داشته باشید؟

دریافت نتیجه آزمایش ممکن است دو هفته طول بکشد. اگر نتیجه «منفی»، «عادی» یا «کم‌خطر» باشد، بعید است اختلال کروموزومی وجود داشته باشد. اگر نتیجه «مثبت»، «غیرعادی» یا «پرخطر» باشد یعنی جنین ممکن است مبتلا باشد.

اگر نتیجه آزمایش غیرعادی باشد، آزمایش تشخیصی نظیر نمونه‌گیری از پرزهای جفتی یا آمنیوسنتز می‌تواند نتیجه را مورد تایید قرار دهد. باید گزینه‌های خود را با پزشک، ماما یا مشاور ژنتیک خود مطرح کنید.

فواید انجام آزمایش NIPT چیست؟

فواید آزمایش سل فری :این آزمایش به عنوان بهترین تست ژنتیک دارای فواید زیر است.

دقت بالا: تست NIPT – سل فری از دقت بسیار بالایی برای غربالگری تریزومی ۲۱, ۱۸ و ۱۳ برخوردار است. این تست دقیقترین جواب را نسبت به روش های قدیمی تر (eFTS و MSS) بسیار دقت بالاتری دارد و بیش از ۹۹٪ از بارداری ها با تریزومی ۲۱ را تشخیص می دهد.

زمان بندی: تست سل فری – NIPT را در حدود هفته ۱۰ بارداری انجام می شود و نتایج آن طی ۷ تا ۱۴ روز آماده می شود. نکته مهم تعیین دقیق سن بارداری پیش از انجام تست می باشد.

بدون خطر: از آن جایی که NIPT تنها با یک نمونه گیری ساده از خون مادر انجام می شود٬ هیچ خطری برای بارداری ندارد.

تست سل فری به چه منظوری انجام می شود؟

این تست برای بررسی ناهنجاری های کروموزومی از قبیل تریزومی 21 (سندرم داون) ،تریزومی 18 ( سندرم ادواردز) و تریزومی 13 ( سندرم پاتو) و سندرم ترنز انجام می گیرد. تست NIPTبعد از هفته 9 بارداری در هر زمانی قابل انجام است. در حالی که، سونوگرافی NT (nuchal translucency screening) بین هفته 11 و 12، نمونه برداری از پرزهای کوریونی(CVS ) بین هفته 10 تا 15، تست چهارگانه (quad screening) بین هفته 15 تا 22 و آمنیوسنتز بین هفته 15 تا 20 انجام خواهد شد.

این آزمایش بسیاری از ناهنجاری های کروموزومی را تشخیص می‌دهد، اما نه به اندازه آزمایش‌های تشخیصی مانند آمنیوسنتز. این آزمایش نمی‌تواند اختلالات ژنتیک مانند فیبروز کیستی، تالاسمی یا کم‌خونی داسی شکل را تشخیص بدهد.

دقت تست:

تست NIPT ( با نام های دیگر آزمایش سل فری – آزمایش سلفری – تست سل فری – تست سلفری – آزمایش NIPT ) نسبت به سایر تست های غربالگری دارای نتایج مثبت کاذب و منفی کاذب کمتری می باشد. در این روش DNA آزاد با منشاء مادر  (cfmDNA) از DNA آزاد موجود در گردش خون مادری با منشاء جنینی (cffDNA)تفکیک می شود بنابراین حساسیت و اختصاصیت این روش جهت بررسی اختلالات کروموزوم های 21، 18 و 13به بالای 99 درصد می رسد. همچنین امکان مطالعه جنسیت جنین نیز در این روش نیز وجود دارد.

محدودیت آزمایش سل فری چیست؟

اگر شما تمایل دارید این آزمایش را انجام دهید باید دو کنته مهم زیر را در نظر داشته باشید :

تشخیصی نیست: تست NIPT یک آزمایش غربالگری عالی است اما برخلاف تست های تشخیصی جواب بله یا خیر قطعی نمی دهد. تنها تست های تشخیصی تهاجمی (مانند نمونه برداری از پرزهای جفتی و آمنیوسنتز) جواب قطعی را ارائه می دهند.

یافته های ناگهانی: برخی از DNA ها در نمونه خون تست NIPT سل فری منشاء از مادر دارد و نیاز به نمونه گیری مجدد می باشد. در موارد بسیار نادر نیز NIPT ممکن است یک تفاوت ژنتیکی در DNA مادر و جنین را نشان دهد٬ که در این موارد بررسی های بیشتر به همراه مشاوره ژنتیکی انجام می گردد.

در عین حال این تست بیماری های تک ژنی را بررسی نمی کند.

با این که تست سل فری – NIPT جزو بهترین تست های اختیاری به شمار می رود٬ اما با توجه به هزینه پایین آن٬ عدم آسیب به جنین٬ جواب دهی زود هنگام و فواید حاصل از نتایج آن٬ به طور معمول توسط پزشک به زنان باردار توصیه می گردد.

در این بخش قصد داریم به محدودیت آزمایش NIPT – سلفری بپردازیم:

• آزمایش NIPT ( سل فری ) همچنان یک روش غربالگری و نه تشخیصی به شمار می رود و نتایج مثبت آن باید حتما توسط روش های تشخیصی دیگر مورد تایید قرار گیرد.
• علی رغم حساسیت و اختصاصیت بسیار بالای تشخیص با DNA آزاد جنینی، این روش جایگزین مناسبی برای تشخیص های پیش از تولید بوسیله سلول های بافت جفت (CVS) و یا آمنیو سنتز نمی باشد.
• نتیجه آزمایش منفی در زنان باردار، نمی تواند به صورت 100% نشان دهنده بارداری کاملا سالم باشد.
• هر چند که نتیجه این تست دقت بالایی دارد ولی همه اختلالات کروموزومی مربوط به جفت، مادر، موازیسم جنین و یا موارد دیگر تشخیص داده نمی شود.
• این آزمایش برای بارداری های کمتر از 10 هفته و چند قلویی قابل گزارش نیست.
• در برخی افراد مقدار DNA آزاد جنین در خون بسیار کم است و در مواردی حتی با تکرار آزمایش نیز نمی توان نتایج قابل قبولی به دست آورد، لذا همواره باید به این موضوع نیز توجه ویژه ای داشت.
• در بارداری های دو قلو دقت و حساسیت تست کمتر از حالت عادی است.
• در بارداری های سه قلو و بالاتر انجام این آزمایش امکان پذیر نمی باشد.
• در مادران با وزن بالاتر از 100 کیلوگرم احتمال عدم جوابدهی تست بسیار بالاتر است.

این تست به چه کسانی توصیه میشود:

این تست برای بارداری های پر خطر شامل:

• سن بالای 35 سال مادر
• یافته های غیر طبیعی اولتراسوند (افزایش NT )
• عدم انجام تست های روتین غربالگری تا 22 هفتگی به هر دلیل و یا وجود یک یافته سونوگرافیک غیرطبیعی از هفته 22 به بعد
• نتایج غیر طبیعی تست غربالگری سرم
• وجود سابقه آنوپلوئیدی در خانواده (حاملگی آنوپلوئید در گذشته) و یا والدین حامل ترانسلوکاسیون روبرتسونین‌ (جابجایی بالانس خطر ساز برای تریزومی 13 یا 21)
• زنانی که ترس زیادی از نمونه گیری تست های تشخیصی مثل آمنیوسنتز و یا CVS دارند
• زنانی که زیر بار ریسک سقط تست های تشخیصی نمی روند،
• زنانی که سابقه سقط مکرر (سه و یا بیشتر از سه سقط زیر 20 هفتگی و یا وزن جنین زیر 500 گرم) دارند
• زنانیکه سابقه پارگی کیسه آب دارند
• زنانیکه دارای جنین طلایی (جنینی که بعد از چندین سال ناباروری، والدین با سن بالا و یا حاصل از حاملگی IVF تشکیل شده اند)

کلیه خدمات مشاوره ژنتیک و بارداری ، باروری و ناباروری و انجام آزمایشات تخصصی از جمله آزمایش سل فری ( با نام های دیگر آزمایش سلفری – تست سل فری – تست سلفری – آزمایش NIPT – تست NIPT ) در بهترین آزمایشگاه ژنتیک اصفهان ژن آزما انجام میشود.

برای دریافت مشاوره تخصصی در خصوص این موضوع میتوانید با شماره های تلفن تماس: 03136269586 الی 7 تماس گرفته یا به آدرس اصفهان، خیابان شریعتی، بین چهارراه پلیس و حکیم نظامی، پلاک208 جهت دریافت مشاوره تخصصی پیرامون سل فری مراجعه فرمایید.

مناسب ترین زمان برای انجام تست سل فری یا غربالگری چه وقتی است؟

آزمایش سل فری – NIPT زودتر از تمام آزمایشات دیگر در بارداری قابل انجام است. تست NIPT در هر زمانی بعد از هفته ۹ بارداری انجام می شود. در مقابل ، سونوگرافی NT بین هفته ۱۱ و ۱۲ انجام می شود.

نمونه برداری از پرزهای کوریونی ( CVS ) بین هفته ۱۰ تا ۱۵، تست چهارگانه (quad screening) بین هفته ۱۴ تا ۰۲ و آمنیوسنتز بین هفته ۱۴ تا ۲۲ انجام خواهد شد.
چون نمونه برداری از جنین نیازی ندارد و با ردیابی قسمت‌هایی از کروموزم Y جنینی در سرم مادر شکل میگیرد احتمال سقط جنین را به حداقل رسانده  و روش های سنتی آزمایش های شما از حالت چند مرحله ایی خارج می شود. مادران با این روش نمونه گیری مانند روش های سنتی مجبور به تحمل درد نبوده و احتمال دچار شدن به عفونت های داخلی رحم کاهش میابد.

مواردی که باید تست NIPT انجام شود

• زنان 35 سال یا بالاتر
• وجود یک تست غربالگری مثبت (مانند تست های غربالگری سه ماهه اول، دوم، اینتگریتد و یا سکوننشیال)
• وجود یافته ای در سونوگرافی که نشان دهنده افزایش ریسک اختلالات کروموزومی است.
• وجود سابقه قبلی جنین و یا فرزند مبتلا به تریزومی های شایع که سبب افزایش ریسک تریزومی 13 و 21 در جنین می شود.
• والدین حامل جابجایی متوازن رابرتسونی
• وجود سابقه خانوادگی ابتلا به تریزومی 21، 18 و 13
• عدم انجام تست های روتین غربالگری تا 22 هفتگی به هر دلیل و یا وجود یک یافته سونوگرافیک غیرطبیعی از هفته 22 به بعد
• زنانی که ترس زیادی از نمونه گیری تست های تشخیصی مثل آمنیوسنتز و یا CVS دارند
• زنانی که زیر بار ریسک سقط تست های تشخیصی نمی روند.
• زنانی که سابقه سقط مکرر (سه و یا بیشتر از سه سقط زیر 20 هفتگی و یا وزن جنین زیر 500 گرم) دارند.
• زنانی که سابقه پارگی کیسه آب دارند.

---

آزمایشگاه ژنتیک پزشکی ژن آزما